Çin Ay’da Çiçek Yetiştirecek!

Çin’in Ay için insansız roketi olan Chang’e-4’ün, bu yıl sonuna doğru fırlatıldıktan sonra uzay tarihinde eşi görülmemiş birçok şey yapması bekleniyor. Çin Chang’e-4 ile Ay’ın karanlık yüzüne yavaşça inmeyi ve Ay’ın yaşam olmayan yüzeyinde çiçek tomurcuklandırmayı plânlıyor. Uzay aracı patates ve fare kulağı teresi, lahana ve hardalın akrabası olan küçük çiçekli bir bitki içeren bir teneke kutu taşıyacak. Dahası, Ay’da yapılacak ilk biyolojik deney için birkaç ipek böceği kozasını da yanına alması düşünülüyor. Chongqing Belediyesi’nin düzenlediği bilim ve teknoloji yenilikçiliği konferansında duyurulan “mini ay biyosfer”i, Chongqing Üniversitesi öncülüğünde 28 Çin üniversitesi tarafından tasarlandı.

AY’DA HAYAT

Özel alüminyum alaşımlarından yapılan kutu, 18 cm boyunda, 16 cm çapında, 0.8 litre net hacimde ve 3 kg ağırlığında. Teneke kutuda ayrıca su, besleyici çözelti, hava ve küçük kamera, veri iletim sistemi gibi ekipmanlar bulunacak. Tohumların filizlenecek kadar büyüyeceğini uman araştırmacılar, tüm süreci kamera sayesinde Dünya’dan izleyebilecekler. Daha öncesinde astronotlar, Uluslararası Uzay İstasyonu’nda toprağı işlemişti ve Çin’in Tiangong-2 uzay laboratuvarında da pirinç ve fare kulağı teresi yetiştirilmişti. Ama bu yapılanlar 400 km gibi uzaklıkta yani yeryüzüne yakın yörüngelerde gerçekleşti. Ay ortamının Dünya’dan 380.000 km  uzakta olması  işleri daha da karmaşık hâle getiriyor.

Chongqing Üniversitesi Başkan Yardımcısı ve deneyin baş yöneticisi olan Liu Hanlong, Ay’da atmosfer bulunmadığı için sıcaklığın 100 °C’den daha düşük ve 100 °C’den daha yüksek olabildiğini belirtti. Projenin baş tasarımcısı olan Xie Gengxin ise “ ‘mini biyosfer’ içerisinde sıcaklığı 1 ila 30 °C arasında tutmalıyız, nem ve besin miktarını de uygun değerlerde olacak şekilde kontrol etmeliyiz. Bitkilerin büyümesini sağlamak için Ay’ın yüzeyindeki doğal ışığı kutuya yönlendirecek bir boru kullanacağız.” dedi. Liu ise tohumların Ay’daki solunumunu ve fotosentezini çalışmak istediklerini söyledi ve ekledi “Neden patates ve fare kulağı teresi? Çünkü fare kulağı teresinin gelişim süreci hızlı ve gözlemlenmesi çok elverişli. Patates ise gelecekte uzay yolcuları için ana besin kaynağı olabilir. Bizim deneyimiz Ay’da yapılaşma ve uzun süreli yaşam içim bilgi birikimi sağlamaya yardım edecektir.”

Çin’de halktan insanlar, özellikle gençler, Chang’e-4 görevine katılmaya cesaretlendirilmeye çalışılıyor. Çin Ulusal Uzay Yönetimi (CNSA), 2016 yılında Çin’deki öğrenciler arasında uzay taşıma yükü tasarımı fikirlerini toplamak için yarışma düzenledi ve “Ay mini biyosfer”i 200’ü aşkın proje arasından seçti.

AY’IN KARANLIK YÜZÜ

Kütle-çekim kilidi, Dünya’daki gelgit kuvvetlerinin Ay’ın Dünya’ya bakan tarafının dönüş hızını yavaşlattığını ve bu yüzden Ay’ın Dünya’dan görünen kısmının hep aynı olduğunu söyler. Öteki yüzü ise dünyadan hiç gözükmeyen Ay’ın karanlık yüzüdür. Özel ortamı ve karmaşık jeolojik tarihi yapısıyla karanlık yüz, bilim ve uzay keşfinin sıcak noktasıdır. Ancak, oraya iniş yapmak ve orada oyalanmak için sinyal iletimi sağlayan yardımcı uydu gerekmektedir.

Basında yer alan haberlere göre Çin, Chang’e-4 uydusunu Mayıs sonu ya da Haziran başında Dünya ile Ay arasında çekim kuvvetinin sıfır olduğu Lagrange noktası, L2’ye yollamayı planlıyor. Devamında ise Ay gezgini Chang’e-4’ü yaklaşık 6 ay sonra Ay’ın güney kutup bölgesindeki Aitken Havzası’na indirecek. Chang’e-4’ün yerleşimi için Aitken Havzası’ndaki The Von Karman Krater’i seçildi. Bu bölgenin büyük bilimsel araştırmalar yapılabilecek potansiyele sahip olduğuna inanılıyor. CSNA’deki vekil müdür Liu Tongjie’in söylediğine göre veri transfer kanalı kısıtlı ve yerleşim arazisi engebeli olduğundan, Çin’in 2013’te Ay’a yumuşak iniş yapan uzay aracı Chang’e-3’ün görevine göre Chang’e-4’ün işi çok daha zorlu olacak. Yardımcı uydu yeryüzünden 450.000 km uzaklıktaki Dünya-Ay L2 lagrange noktasına gönderileceğinden, orada yerçekimi dengesine sahip olacak, sabit yörüngede kalabilecek ve uzun süre çalıştırılabilecek.

Çin’in Ay keşif programı danışmanı Ye Peijian, “Yardımcı uydunun mümkün olduğu kadar uzun süre hizmette kalıp uzay araçlarına yardımcı olması hatta diğer ülkelere faydalı olabilmesi için elimizden geleni yapacağız” dedi. CNSA, insanlara uzay ve Ay için dilekler yazma çağrısında bulundu. Yazılar ve yazan kişilerin isimleri yardımcı uydu ile birlikte uzayın derinliklerine taşınacak. Merkeze göre şimdiden 100.000 yazı yazıldı.

ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ

Liu Tongjie, Ay’ın karanlık yüzünün Dünya’dan gelen elektromanyetik müdahalelerden korunduğu için, uzay ortamını ve güneş patlamalarını çalışmak için gayet elverişli bir yer olduğunu ve uzay aracının kozmosun derinliklerini dinleyebileceğini söyledi.

Chang’e-4 aynı zamanda Almanya, Hollanda, Suudi Arabistan ve İsveç tarafından geliştirilen bilimsel uzay yükleri de taşıyacak. Çin Bilimler Akademisi’nin Ulusal Astronomi Gözlemevi’nden gökbilimci Chen Xuelei, “Çin ve Hollandalı düşük frekanslı radyo spektrometreleri, 21 cm hidrojen çizgi radyasyonunu saptamaya, ilk yıldızların nasıl ateşlendiğini çalışmaya ve kozmosun büyük patlamadan sonra nasıl karanlıktan çıktığını anlamamıza yardımcı olabilir.”

Kâşif araç aynı zamanda İsveç tarafından Güneş rüzgarları ile Ay yüzeyi arasındaki etkileşimi incelemek için geliştirilen küçük gelişmiş bir analizci cihaz taşıyacak. Almanya tarafından geliştirilen ve iniş alanındaki radyasyonu inceleyecek olan bir nötron ışınmetresi de taşınacak. Bilim insanları, Ay yüzeyindeki radyasyon seviyesini ölçmenin insan görevlerine hazırlık için zorunlu olduğunu söylüyor.

Çeviri: Yavuz Selim Kartal