Fırsat İçin Umutlar Tükeniyor

NASA’nın Mars yüzeyinde görev yapan 15 yıllık emektârı Opportunity (Fırsat) robotu kum fırtınalarının güneş enerjisini kesmesi sonucu 10 Temmuz’dan bu yana sessizliğini koruyor. Toz fırtınasının azaldığını söyleyen bilim insanları, aracın pillerini şarj etmesi ve yeryüzüne “telefon edebilmesi” için uygun koşullara sahip olduğunu düşünüyor.

Fırsat’tan bir çağrı gelene kadar robotun ne hâlde olduğunu kimse bilemeyecek. Ancak fırtına öncesinde pillerin durumunu ve bulunduğu yerin sıcaklığını ölçen Fırsat ekibi oldukça umutlu. 2018 fırtınası Mars’ın yaz mevsimine girmesiyle birlikte başlamıştı.

Madem toz fırtınaları sona erdi, Fırsat neden hâlâ Dünya’yla iletişime geçmiyor?

Mars’taki toz fırtınaları Güneş ışığının yüzeye ulaşmasını engelleyerek “tau” adı verilen değerin artmasına neden oluyor. Tau ne kadar yüksekse o kadar az güneş ışığı var demektir. Fırsat’ın 10 Haziran’da ölçtüğü son tau değeri 10,8 idi. Mars için ortalama tau değeri ise 0,5’dir.

NASA mühendisleri, robotun pillerini yeniden doldurabilmesi için 2’den daha küçük tau değeri olması gerektiğini söylüyor. NASA’nın yörünge aracında takılı olan geniş açılı kamera ile gökyüzündeki değişim izlenerek yüzeyin görünür duruma gelmesi takip ediliyor. Bu bilgi bilim insanlarının tau değerini ölçmelerini sağlayacak.

Mühendisler haftada birkaç kez Fırsat ile konuşmayı deniyor, Fırsat’a “uyan” sinyali yolluyor ve ardından yanıt gelmesini bekliyor. Ayrıca Mars’tan gelen her sinyali kaydeden NASA’nın radyo bilim grubu, gelen sinyaller arasından Fırsat’ın sesini arıyor.

Fırsat herhangi bir sorunla karşılaştığında kendini korumak için otomatik “hata moduna” girebilir. Mühendisler robottan tekrar sinyal alma durumunda üç farklı hata moduyla karşılaşabileceklerini düşünüyor.

Mühendisler Fırsat’ın 10 Haziaran’daki son iletişimden sonra “düşük güç moduna” geçtiğini varsayıyor. Bu mod, yeterli Güneş ışığının alınacağı zamana kadar robotu uykuya alır.
Fırsat saatin kaç olduğunu bilmeyebilir ve ne zaman iletişime geçeceğini hesaplayamaz. Bu durumda robot “saat hatası moduna” girer ve zamanla ilgili tahmini güneş ışığındaki artış gibi çevresel etkenlerle yapmaya çalışır.
Son olarak Fırsat Dünya’dan uzun süre sinyal alamadığından dolayı “uploss hatası moduna” girebilir. Robot bu durumda Dünya ile farklı yollarla iletişim kurmayı dener.

Mühendisler robottan sinyali duyduklarında ilk birkaç hafta sakin davranacak. Bu durum komadan yeni çıkmış hastaya benzer. Tamamen eski hâline dönmesi zaman alabilir. Mühendisler robot hakkında yeterli bilgiye ulaştıktan sonra bir karar verecek.

Bunun için Fırsat’ın pillerinin durumu ve robotun sıcaklığı hakkında bilgi alınması gerekir. Saat doğru değilse sıfırlanır. Robotun hassas parçalarına Mars tozunun yapışıp yapışmadığını kontrol etmek için farklı kısımların fotoğrafları alınır. Tüm veriler toplandıktan sonra kurtarma operasyonu için tüm yollar masaya yatırılır.

Mühendisler bu saatten sonra Fırsat’tan sinyal alınsa bile robotun eskisi gibi olmayabileceğini düşünüyor. Robotun bataryaları uzun süre çalışmadığı için hesaplanandan daha çok boşalmış olabilir. Pillerin şarj olamaması robotun tüm işlemlerini olumsuz yönde etkiler. Ayrıca kış aylarında ısıtıcıların çalışması için gerekli olan pilleri de kurumuş olabilir.

Fırsat’tan yaklaşık 1 ay önce Mars’a gönderilen Mars gezgini Spirit de benzer bir duruma mâruz kalmıştı ve tekrar sinyal alınamamıştı. Spirit’ten umudu kesen bilim insanları 25 Mayıs 2011 tarihinde son bir girişimde bulunarak araca sinyal göndermişti ve cevap alamayınca Spirit’in görevine son vermişti.

Fırsat’ın gözünden Mars: