Jüpiter’in Büyük Kırmızı Lekesi’ndeki Fırtınanın Hızlandığı Keşfedildi
On yıldan daha uzun bir süredir Jüpiter’i gözlemleyen Hubble Uzay Teleskobu Jüpiter’in Büyük Kırmızı Lekesi’nin en dış “şeridindeki” fırtınanın hızlandığını bizlere gösterdi.
Hubble’ın düzenli “fırtına raporlarını” analiz eden araştırmacılar, yüksek hızlı halka olarak bilinen fırtınanın hemen sınırları içindeki ortalama rüzgar hızının 2009’dan 2020’ye kadar yüzde 8’e kadar arttığını buldu. Buna karşılık, lekenin en içteki bölgesindeki kırmızıya yakın rüzgarlar önemli ölçüde daha yavaş hareket ediyor.
Devasa fırtınanın kızıl renkli bulutları saatte 400 mili aşan hızlarda saat yönünün tersine dönüyor ve bu fırtına Dünya’nın kendisinden daha büyük. Kırmızı lekeye kısmen efsanevi diyebiliriz çünkü insanlar onu 150 yıldan uzun süredir gözlemlemeye devam ediyor.
Analizi yöneten Berkeley’deki California Üniversitesi’nden Michael Wong, “Sonuçları ilk gördüğümde ‘Bu mantıklı mı?’ diye sordum. “Bunu daha önce kimse görmedi. Ancak bu yalnızca Hubble’ın yapabileceği bir şey. Hubble’ın uzun ömürlülüğü ve devam eden gözlemleri bu keşfi mümkün kılıyor.”
Dünyadaki büyük fırtınaları gerçek zamanlı olarak yakından takip etmek için Dünya yörüngesindeki uyduları ve uçakları kullanıyoruz. Araştırmaya katkıda bulunan NASA’nın Maryland, Greenbelt’teki Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nden Amy Simon, “Jüpiter’de bir fırtına avcısı uçağımız olmadığı için rüzgarları yerinde sürekli olarak ölçemiyoruz” dedi. “Hubble, Jüpiter’in rüzgarlarını bu ayrıntıda yakalayabilen bir tür zamansal kapsama ve uzamsal çözünürlüğe sahip tek teleskoptur.”
Hubble ile ölçtükleri rüzgar hızlarındaki değişim, Dünya yılı başına saatte 1,6 milden daha az. Simon, “O kadar küçük bir değişiklikten bahsediyoruz ki, on bir yıllık Hubble verimiz olmasaydı, bunun olduğunu bilemezdik” dedi. “Hubble ile bir akımı tespit etmek için ihtiyacımız olan hassasiyete sahibiz.” Hubble’ın devam eden gözlemi, araştırmacıların, verileri gelmeye ve eklenmeye devam ederken verilerini çok hassas bir şekilde tekrar kontrol etmelerine ve analiz etmelerine olanak tanıyor.
Hubble’ın sunduğu verileri daha iyi analiz etmek için Wong, veri analizine yeni bir yaklaşım getirdi. Jüpiter, Hubble tarafından her gözlemlendiğinde on ila yüz binlerce rüzgar vektörünü (yön ve hız) izlemek için bir yazılım kullandı. Wong, “Bana çok daha tutarlı bir hız ölçümü seti verdi” dedi. “Ayrıca, buna rüzgar hızında bir artış demenin haklı olup olmadığını doğrulamak için bir dizi istatistiksel test yaptım ve kesinlikle öyle olduğunu söyleyebilirim.” Dedi.
Hız artışı ne anlama geliyor? Wong, “Hubble fırtınanın dibini çok iyi göremediği için bunu teşhis etmek zor. Bulut tepelerinin altındaki her şey verilerde görünmez,” dedi. Ancak bu, Büyük Kırmızı Leke’yi neyin beslediğini ve enerjiyi nasıl koruduğunu anlamamıza yardımcı olabilecek ilginç bir veri parçası.” Bunu tam olarak anlamak için daha yapılacak çok iş var.
Gökbilimciler, 1870’lerden beri güneş sistemi fırtınalarının “kralı” olarak bilinen Büyük Kırmızı Leke hakkında çalışmalarını sürdürüyor. Büyük Kırmızı Leke, Jüpiter’in içinden yükselen bir maddedir. Yandan bakıldığında, fırtına, merkezinde yüksek bulutların dış katmanlarına doğru basamaklandığı, katmanlı bir düğün pastası yapısına sahip olacaktır. Gökbilimciler, lekenin bir asırdan fazla süren gözlemlerde, boyutlarının küçüldüğünü ve ovalden daha dairesel hale geldiğini kaydettiler. Mevcut leke çapı 10.000 mil genişliğinde yani Dünya hala içine sığabilir.
Bu efsanevi, uzun ömürlü fırtınayı gözlemlemenin yanı sıra, araştırmacılar, Neptün de dahil olmak üzere diğer gezegenlerde, gezegenin yüzeyinde seyahat etme ve sadece birkaç yıl içinde kaybolma eğiliminde olan fırtınaları gözlemlediler. Bunun gibi araştırmalar, bilim insanlarının yalnızca tek tek gezegenler hakkında bilgi edinmelerine değil, aynı zamanda gezegenlerin fırtınalarını sürdüren temel fizik hakkında sonuçlar çıkarmasına da yardımcı oluyor.
Kaynak: NASA
Çeviri: Ebubekir ŞARK
Bu yazı hakkında ne düşünüyorsunuz?
